1939

Experimenteel 1 MV Röntgentoestel door Philips geinstalleerd

Daniel den Hoed (li) en Willem Wassink in een inspectiewagentje aan het plafond van de kelder, naast de 1 MV röntgenbuis. foto Philips Company Archives. Wassink en Den Hoed brengen in 1939 een nieuwe samenwerking met Philips tot stand. Onder leiding van Dr. Ir. Albert Bouwers ontwikkelt de röntgengroep in het Philips NatLab een toestel met een maximale versnelspanning van 1,2 miljoen Volt. Het toestel wordt geplaatst in het Antoni van Leeuwenhoek [32]. Van dit toestel worden enkele varianten gebouwd. Een 400 kV apparaat is in het ziekenhuis te Groningen geplaatst, en 1,25 en 2 MV experimentele apparaten in het Cavendish laboratorium in Cambridge, Engeland [33] [34]. Deze laatste toestellen worden ingezet bij fysisch onderzoek in verband met de ontwikkeling van de nucleaire bommen in de Tweede Wereldoorlog, waarbij het team van prof. Rutherford in het Cavendish laboratorium samenwerkte met het laboratorium in Los Alamos in de USA in 1945.

Schets van de opstelling van de "millionair", zoals hij genoemd wordt, in het Antoni van Leeuwenhoek aan de Sarphatistraat. foto Philips Technisch Tijdschrift. In de kelder staan 2 cascade gelijkrichters van elk ca 600 kV. Daartussen is tegen het plafond van de kelder een 1,2 MV röntgenbuis geplaatst. Het apparaat straalde in 3 richtingen tegelijk door openingen in de vloer naar boven, zodat meerdere patienten gelijktijdig konden worden bestraald. Het instellen op de bundels die uit de vloer kwamen was bijzonder lastig en onnauwkeurig.

Foto: Dr. Daniel den Hoed ontlaadt een 600 kV cascade generator in de kelder van het AVL. Spaarnestad Photo.

onder: Bedieningsopstelling van de "millionair" met laborante Lyda Wallach Elte, een foto uit 1953 vlak voor de sloop van het toestel. foto mevr. Wallach Elte

Onder de bedieningslessenaar door lopen rails die achter een schuifpaneel verdwijnen. Oorspronkelijk zou hierlangs de klaargelegde patient op het bestralingsbed naar binnen rijden. Rechts zijn 3 handels aangebracht waarmee de loden vloerluiken werden bediend die de 3 bundels konden doorlaten. Daarmee kon voor de afzonderlijke patienten de bestralingstijd worden bepaald. De output was gering, ca 20 r/min waardoor de bestralingstijden lang waren. Tijdens de bestraling werd de hoogspanning gecontroleerd door met het kijkertje, geheel rechts opgehangen, door het gaatje in de vloer naar een meter te kijken. De laborante op de foto is Lyda Wallach Elte. In 2008 heeft Henk van der Gugten haar geïnterviewed over de bestralingsafdeling in de periode 1950-60. Een huisvriend van de familie Wallach, de fotograaf Sem Presser heeft ca 1953 onder meer bovenstaande foto gemaakt voor een reportage over werk en uitrusting van de bestralingsafdeling.


BRONNEN & PUBLICATIES

32) Philips Technisch Tijdschrift, jg4, nr6, juni 1939: Een röntgenbuis voor 1 millioen volt, door J. H. van der Tuuk. ,

➔ 33) Philips Technisch Tijdschrift, jg2, nr6, juni 1937: Een generator voor zeer hoge gelijkspanning, door A. Kuntke. ,

➔ 34) Notes Rec. Royal Society London, 35 (1), p 121-134 (1999): The Cavendish High-Voltage Laboratory 1935-39. Bij W E Burcham. ,